Astma – przyczyny, objawy, leczenie

Astma jest przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych. W Polsce na to schorzenie cierpi aż 8% dzieci i ok. 7% dorosłych. Międzynarodowe i krajowe badania populacyjne wskazują jednak, że częstość występowania astmy ciągle wzrasta, szczególnie u najmłodszych. Jakie są objawy astmy oraz jej przyczyny? Czy ta przewlekła choroba jest uleczalna i przede wszystkim – czy zagraża ona życiu? Zostań z nami do końca, a z pewnością znajdziesz odpowiedzi na te pytania.

Co to jest astma oskrzelowa – objawy i przyczyny

Astma oskrzelowa, zwana inaczej dychawicą, to przewlekła choroba tocząca się w drogach oddechowych, z powodu której rocznie umiera około 4000 osób. Cechą charakterystyczną dla tej choroby jest skurcz oskrzeli i zwężenie dróg oddechowych. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na całym świecie na astmę choruje około 300 milionów osób. Co więcej, ich prognozy na 2025 rok przewidują, że ta liczba może powiększyć się o kolejne 100 milionów pacjentów.

Astma – objawy

Objawy astmy u dorosłych i dzieci są dość charakterystyczne, a zaliczamy do nich:

• świszczący oddech,
• napady duszności (wynikające ze skurczu mięśni gładkich oskrzeli),
• napady kaszlu,
• uczucie ścisku w klatce piersiowej,

Co ciekawe nasilenie objawów można zaobserwować zazwyczaj w trakcie nocy i nad ranem lub podczas wysiłku fizycznego. Symptomy mają często charakter napadowy, a między ich zaostrzeniem chory nie odczuwa żadnych niepokojących dolegliwości.

Przyczyny astmy

Przyczyny astmy oskrzelowej nie są do końca poznane, jednakże lekarze wyróżnili dwa czynniki uczestniczące w rozwoju tej choroby, a mianowicie – genetyczne oraz środowiskowe. Ten pierwszy powód nie jest powiązany bezpośrednio z dziedziczeniem astmy, lecz predyspozycjami do jej wystąpienia. Szacuje się, że jego udział wynosi od 35% do 70% wśród wszystkich pacjentów. Co ciekawe, naukowcy nie znaleźli jeszcze jednego, konkretnego genu, który byłyby odpowiedzialny za przebieg dychawicy. Badacze podejrzewają, że za rozwój astmy odpowiadają kombinacje kilku lub nawet kilkunastu genów, które przekazywane są potomstwu. W grupie ryzyka znajdują się zatem osoby, które w swoim drzewie genealogicznym posiadają bliskich krewnych chorujących na astmę oskrzelową.

Czynniki środowiskowe natomiast wpływają na prawdopodobieństwo postępu schorzenia u pacjentów predysponowanych. Należą do nich m.in.:

• alergeny,
• uczulające czynniki zawodowe,
• dym tytoniowy,
• duży stopień zanieczyszczenia powietrza,
• wirusowe infekcje dróg oddechowych,
• dieta,
• silne emocje (astma na tle nerwowym),
• status społeczny i ekonomiczny,
• wielkość rodziny.

Astma – rodzaje

Ogólna charakterystyka astmy jest zgodna w większości przypadków, aczkolwiek w medycynie wyróżnia się określone rodzaje schorzenia, które cechują się odmienną etiologią.

• Astma alergiczna (atopowa)

Przebieg choroby powiązany jest z nadwrażliwością na alergeny pokarmowe, a najczęściej – alergeny wziewne (pyłki traw, ziół, zbóż i drzew, roztocza kurzu czy pleśń). Przez kontakt ze szkodliwym białkiem dochodzi do wzrostu poziomu przeciwciał klasy IgE w surowicy krwi. Objawy astmy alergicznej nierzadko powiązane są z symptomami uczulenia, takimi jak m.in. alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek, katar sienny lub egzema. Jest to rodzaj astmy, który w większym stopniu dotyka dzieci niż dorosłych.

• Astma niealergiczna (nieatopowa)

W tym przypadku nie udaje się potwierdzić udziału alergenów oraz swoistych przeciwciał klasy IgE w wyzwalaniu zespołu objawów. Ten rodzaj przypisany jest głównie dorosłym, a jej przebieg ma charakter postępujący. Astma nieatopowa wywołana jest często przez poważne i groźne infekcje wirusowe dróg oddechowych.

• Atma wysiłkowa

Bodźcem do ataków tego typu astmy jest wysiłek fizyczny i mogą one pojawiać się u osób cierpiących zarówno na atopową, jak i nietopową odmianę schorzenia. Najczęściej mają miejsce przy uprawianiu ciężkiego sportu, który obciąża organizm, przez co jest on zmuszony do pobierania większej ilości zanieczyszczonego i zimnego powietrza ustami. Warto wiedzieć, że takie napady mogą wystąpić nie tylko w trakcie wysiłku, ale i również kilka godzin po jego zakończeniu. Nie należy jednak unikać aktywności fizycznej. Ba! Dla astmatyków jest ona wręcz wskazana, a szczególnie dyscypliny, które wspierają trening mięśni oddechowych.

Czy musisz zrezygnować ze sportu wówczas, gdy uprawiasz go zawodowo? Niekoniecznie. Astma wysiłkowa jest domeną coraz większej liczby sportowców na całym świecie, dlatego też WADA (Światowa Agencja Antydopingowa) dopuściła stosowanie wziewnych leków sterydowych i leków rozszerzających oskrzela w celu zapobiegnięcia ataku podczas zawodów.

• Astma aspirynowa

Mianem astmy aspirynowej opisuje się odmianę choroby, która charakteryzuje się nadwrażliwością na substancje zawarte w niesteroidowych lekach przeciwzapalnych (NLZP). Mowa tutaj dokładnie o kwasie acetylosalicylowym, który jest związkiem aktywnym obecnym w dobrze znanej prawie każdemu aspirynie oraz innych lekach przeciwzapalnych i przeciwgorączkowych. Około 7% znanych przypadków to astma aspirynowa i zauważono, że dotyka ona częściej kobiet niż mężczyzn.

Osoby borykające się z tą odmianą choroby muszą być bardzo ostrożne, zarówno co do przyjmowanej farmakologii, jak i codziennej diety, która nie może być bogata w salicylany. Jeżeli pacjent musi przyjmować medykamenty z kwasem acetylosalicylowym z uwagi na przewlekłe choroby współistniejące, to koniecznością jest wykonanie odczulania na tę substancję.

• Astma zawodowa

Jest ona wynikiem stałej ekspozycji na określone, szkodliwe związki o dużej masie cząsteczkowej. Zaliczamy do nich m.in.: mąkę, lateks, żywice, detergenty czy sierść zwierząt hodowanych. Niemniej jednak astmę zawodową mogą wywołać również substancje o małej masie cząsteczkowej, takie jak sole metali, nadsiarczany, pył drewna lub bezwodniki kwasowe. Najbardziej narażeni na tę chorobę są zatem dorośli. Warto wiedzieć, że leczenie opiera się na farmakoterapii, aczkolwiek niekiedy niezbędna jest zmiana stanowiska pracy, aby zminimalizować ryzyko kontaktu z wyżej wymienionymi czynnikami.

Astma – diagnostyka

W diagnostyce astmy wykorzystuje się czynnościowe badanie układu oddechowego, nazywane inaczej spirometrią, którego celem jest rozpoznanie i monitorowanie schorzenia. Problem zaczyna się wówczas, gdy pacjent przychodzi na wizytę w okresach między napadami skurczów oskrzeli, gdyż wtedy spirometria może nie wykazać żadnego odchylenia. W takiej sytuacji zalecane jest zazwyczaj wykonanie tego badania po podaniu leków rozkurczających (próba rozkurczowa) lub wywołujących skurcz oskrzeli (próba prowokacyjna).

Aby rozpoznać astmę oskrzelową, nierzadko konieczna jest pełna diagnostyka, do której oprócz spirometrii, należą:

• pomiar szczytowego przepływu wydechowego,
• zdjęcie radiologiczne klatki piersiowej,
• badania wykrywające alergię IgE-zależną,
• pulsoksymetria,
• badanie stężenia tlenku azotu w powietrzu wydychanym,
• badanie plwociny w kierunku eozynofilii.

Taki pełny pakiet badań zlecany jest często przez lekarzy w celach wykluczenia innych chorób, takich jak m.in. przewlekła obturacyjna choroba płuc, mukowiscydoza czy nowotwory układu oddechowego.

Astma oskrzelowa – leczenie

Leczenie astmy opiera się na fundamentalnej zasadzie, a mianowicie – zaufaniu do lekarza i dobrym kontakcie z nim. Wynika to z faktu, iż dobranie odpowiedniej terapii wymaga regularnych wizyt, na których chory powinien informować swojego lekarza prowadzącego o częstotliwości napadów astmy. Jest to niezwykle istotne, gdyż objawy schorzenia i czynność płuc zmieniają się w czasie. Jeżeli zatem cierpisz na astmę oskrzelową, zachęcamy do jak najdokładniejszego poznania swojego schorzenia i założenia dzienniczka, w którym na bieżąco będziesz zapisywać swój stan zdrowia.

Hospitalizacja bazuje na farmakoterapii, do której wykorzystywane są leki na astmę na receptę, podtrzymujące i kontrolujące przebieg choroby. Lekarz może przepisać także medykamenty doraźne, które pacjent powinien przyjąć w przypadku nagłego skurczu oskrzeli.

Leczenie astmy – leki

W terapii astmy oskrzelowej stosuje się dwie grupy leków:

1. Leki o działaniu przeciwzapalnym:

• Glikokortykosteroidy – używa się ich w formie wziewnej, co oznacza, że są one bezpośrednio wchłaniane do krwiobiegu. Ich mechanizm działania polega na łagodzeniu reakcji zapalnych, co z kolei zmniejsza aktywność oskrzeli i ucisza ataki choroby.
• Leki antyleukotrienowe – blokują działanie i wytwarzanie silnych substancji zapalnych (leukotrienów) uwalnianych w przebiegu stanu zapalnego drzewa oskrzelowego.

2. Leki rozszerzające oskrzela – związki chemiczne zawarte w składzie takich medykamentów należą do β2-mimetyków (np. salbutamol czy fenoterol). Substancje powodują rozkurczenie mięśni gładkich dróg oddechowych przez pobudzenie receptorów adrenergicznych beta-2, co zwiększa stężenie cyklicznego kwasu adenozynomonofosforowego i przeciwdziała skurczowi oskrzeli.

Leki na astmę na receptę – jak je odpowiednio dobrać?

Tabletki na astmę oraz ich dawki dobierane są pod względem pewnych czynników, do których zaliczamy:

• częstość występowania ataków,
• częstość wybudzeń z powodu objawów choroby,
• tolerancję wysiłku,
• pogorszenie jakości życia chorego (związanej z objawami choroby),
• liczba przyjmowanych dawek krótko działających β2-mimetyków.

Ponadto najważniejszą kwestią braną pod uwagę jest zdolność pacjenta do wykonywania odpowiedniego przepływu wdechowego pozwalającego na pokonanie oporu wewnętrznego inhalatora. Jest to bardzo ważny aspekt, ponieważ wpływa na prawidłowe przyjęcie leku. Lekarze uwzględniają również preferencje pacjenta, dzięki czemu może on wybrać dogodną dla siebie formę przyjmowania medykamentu na astmę.

FAQ:

• Jakie są objawy astmy oskrzelowej?

Czym objawia się astma? Kaszel, duszność i świszczący oddech to jedne ze symptomów tego schorzenia. Oznaki choroby mogą różnić się w zależności od jej odmiany oraz stopnia zaawansowania.

• Jak przebiega kuracja astmy?

Leczenie przebiega najczęściej na drodze farmakoterapii, w której wykorzystuje się glikokortykosteroidy wziewne, lecz niekiedy lekarz decyduje się przepisać leki antyleukotrienowe. Chorzy otrzymują także medykamenty doraźne, mające za zadanie rozszerzać oskrzela w trakcie napadu astmy.

• Jakie czynniki wpływają na rozwój astmy?

Do rozwoju dychawicy przyczyniają się głównie czynniki środowiskowe, takie jak alergeny, uczulające czynniki zawodowe, dym tytoniowy, duży stopień zanieczyszczenia powietrza i wiele innych.