Bolące stawy są bardzo powszechną dolegliwością. Najczęściej pojawia się ona przez reumatoidalne zapalenie stawów, które dotyka około 1% całej populacji w Polsce.1 To schorzenie nie omija również najmłodszych, niemniej jednak występuje u nich bardzo rzadko w postaci MIZS – szacuje się, że dotyczy 1-2 dzieci na 100.2 Jakie są inne przyczyny powodujące nieprzyjemne odczucia w obrębie układu ruchowego? Co na bóle stawów sprawdzi się najlepiej? Czy istnieją skuteczne leki przeciwzapalne na stawy? Odpowiadamy.
Przyczyny – ból stawów u dorosłych
Ból stawu spowodowany jest zazwyczaj patologiami samej tej struktury bądź też innymi ośrodkami, takimi jak więzadła, ścięgna czy kaletki maziowe. Niekiedy zdarza się, że ból nie jest bezpośrednio powiązany ze stawem (np. gdy pacjent choruje na dnę moczanową). Objawy bólowe mogą być spowodowane przeciążeniem w wyniku nadmiernej aktywności fizycznej, lecz w takim przypadku u większości osób ustępują stosunkowo szybko.
Jeżeli uczucie dyskomfortu utrzymuje się dłużej niż kilka dni i towarzyszą mu inne niepokojące dolegliwości (m.in. obrzęk stawu, gorączka, ból mięśni, sztywność poranna stawów), to wówczas może to świadczyć o poważnej chorobie, która wymaga odpowiedniego postępowania i leczenia.
Reumatoidalne zapalenie stawów
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS, gościec) jest najczęściej występującą chorobą zapalną tych struktur, która może rozpocząć się już w młodym wieku. Jest to schorzenie o podłożu autoimmunologicznym. Organizm atakuje bowiem własne stawy, powodując ich destrukcję. Istotą tej przypadłości jest proces zapalany rozpoczynający się wewnątrz stawu. Nieznany czynnik stymuluje błonę maziową wyścielającą staw do odpowiedzi zapalnej.
Przyczyny RZS nie są do końca jeszcze rozpoznane. Wiadomo jednak, że do jego rozwoju konieczne jest współistnienie wielu czynników, do których zaliczamy:
- Nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego – komórki tego systemu błędnie rozpoznają własne tkanki, przez co traktują je jako „wroga”. Zjawisko prowadzi do nadmiernej produkcji przeciwciał, których zadaniem jest niszczenie. Aktualnie zidentyfikowano kilka genów odpowiedzialnych za ten proces (m.in. geny zgodności tkankowej).
- Obciążenie dziedziczne – ryzyko pojawienia się schorzenia jest 2–5 razy większe u dzieci, których rodzice (jeden z nich lub obojga) zmagają się z RZS.
Wśród powodów wyróżnia się także stres, płeć, zakażenie i palenie papierosów.
Choroba zwyrodnieniowa stawów
Dolegliwość jest najczęściej pojawiającą się chorobą układu ruchu. Dzielimy ją na:
- pierwotną, o nieznanej przyczynie – częstość jej występowania wzrasta wraz z wiekiem,
- wtórną, wywołaną na skutek konkretnego powodu – uraz, zakażenie, inne schorzenia stawów (np. RZS, nagromadzenie złogów wapnia w chrząstce stawowej) czy wrodzone zaburzenia budowy. Istotną rolę odgrywają tutaj też choroby współistniejące, np. cukrzyca czy otyłość.
Nieleczona choroba zwyrodnieniowa stawów nierzadko prowadzi do różnych komplikacji, takich jak uszkodzenie m.in. kości, torebek stawowych, więzadeł, ścięgien oraz mięśni.
Toczeń rumieniowaty układowy
Toczeń rumieniowaty układowy to jedna z chorób tkanki łącznej, których główną przyczyną jest skierowanie układu odpornościowego przeciwko własnemu organizmowi. Co ciekawe, symptomy manifestują się nie tylko bólem stawów – chory odczuwa również dolegliwości bólowe mięśni oraz nerek. Objawem choroby jest charakterystyczny rumień w kształcie motyla, który powstaje u większości pacjentów na twarzy, m.in. po ekspozycji na słońce.
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
Choroba Bechterewa jest przewlekłym stanem zapalnym, który atakuje kręgosłup. Następstwem zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa jest uciążliwa sztywność i ból o różnym nasileniu, który jest zależny od postaci schorzenia. Jego dokładna przyczyna nie jest znana, aczkolwiek naukowcy wyróżniają kilka czynników rozwojowych, do których zaliczamy:
- predyspozycje genetyczne,
- warunki immunologiczne (zaburzenia układu odpornościowego),
- czynniki środowiskowe – zakażenia bakteryjne (zwłaszcza przewodu pokarmowego i dróg moczowo-płciowych).
Ból mięśni i stawów u dzieci – młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów
Bólu stawów mogą doświadczyć najmłodsi pacjenci, a najczęściej winowajcą tego jest młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS). Jest to przewlekła choroba, która cechuje się przetrwałym zapaleniem układu ruchu o charakterze autoimmunologicznym.
Objawy tej przypadłości pojawiają się przed 16 rokiem życia. Są to:
- obrzęk stawów,
- ból dużego, pojedynczego stawu (np. staw kolanowy, łokciowy);
- ograniczona ruchomość,
- ból mięśni,
- gorączka,
- wysięk stawowy,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- zajęcie układu oddechowego, pokarmowego, układu krążenia.
Wyżej wymienione symptomy mogą się różnić w zależności od tego, jaka postać występuje u pacjenta.
W medycynie wyróżniono jej kilka form, a mianowicie:
- MIZS uogólnione,
- MIZS wielostawowe,
- MIZS nielicznostawowe (przetrwałe lub rozszerzone),
- łuszczycowe zapalenie stawów,
- zapalenie stawów związane z zapaleniem przyczepów ścięgnistych.
Diagnoza i leczenie bólu stawów
Diagnostyka dolegliwości w obrębie stawów nie należy do najprostszych ze względu na subiektywny odbiór nasilenia bólu oraz przede wszystkim niespecyficzne oznaki, które nie wskazują jednoznacznie przyczyny. Podstawowym etapem rozpoznania jest badanie podmiotowe i przedmiotowe. Lekarz może zlecić dodatkowe badania laboratoryjne, które pomogą mu stwierdzić czy ból ma podłoże zapalne.
Ponadto specjalista często kieruje pacjenta na USG chorego stawu oraz badanie obrazowe (np. RTG, rezonans magnetyczny) w celu zarówno postawienia trafnej diagnozy, jak i oceniania stopnia uszkodzenia stawów.
Leki na bóle stawów – jak są dobierane?
Medykamenty przeciwbólowe na stawy oraz ich dawki dobierane są indywidualnie do każdego pacjenta. Większość lekarzy kieruje się schematem leczenia bólu w zależności od natężenia, który został opracowany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 1987 roku. Jest to tzw. drabina analgetyczna, która wyróżnia trzy stopnie.
- Słabe dolegliwości bólowe (NRS 1–4).
- Umiarkowane dolegliwości bólowe (NRS > 4–6).
- Silne dolegliwości bólowe (NRS > 6).
Leki na bóle stawów na receptę – rodzaje
W medycynie istnieje wiele wyrobów przeciwbólowych, które selekcjonowane są na podstawie drabiny analgetycznej. Jeżeli ból zakwalifikowany jest jako ten pierwszego stopnia, to wówczas stosuje się tabletki na zapalenie stawów zaliczane do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Są to m.in.:
- naproksen,
- diklofenak,
- ketoprofen.
Oprócz tego wykorzystywane są także środki z takimi substancjami jak paracetamol oraz metamizol.
Jeśli łagodzenie dolegliwości bólowych za pośrednictwem medykamentów z pierwszej grupy zawiodło, to wprowadza się leki z drugiego stopnia drabiny. Tabletki na ból stawów z tej kategorii zawierają w sobie słabe stężenia opioidów, takich jak tramadol czy nefopam. Zazwyczaj w tym samym czasie stosuje się lek na zapalenie stawów pierwszego sortu, który działa synergistycznie oraz umożliwia zmniejszenie dawek preparatów opioidowych.
Tabletki na stawy na receptę trzeciego stopnia są bardzo silnie uzależniające, dlatego też powinny być przyjmowane tylko i wyłącznie doraźnie w sytuacji, gdy ból utrudnia normalne funkcjonowanie. Do tej grupy należą mocne opioidy – morfina fentanyl, buprenorfina, oksykodon i metadon.
Zapalenie stawów – leki przepisywane najczęściej
Kiedy u pacjenta występuje ból stawów o słabym i umiarkowanym nasileniu, to lekarz w większości przypadków przepisuje niesteroidowe leki przeciwzapalne. Wynika to z faktu, iż są one stosunkowo bezpieczne, a oprócz działania uśmierzającego ból, wykazują zarazem właściwości przeciwzapalne. Mechanizm tych środków polega na odwracalnym blokowaniu enzymu cyklooksygenazy, który odpowiedzialny jest za przekształcenie kwasu arachidonowego do prostaglandyn i leukotrienów.
Warto pamiętać, że prawie żaden przeciwbólowy lek na stawy na receptę nie likwiduje przyczyny schorzenia. Niemniej jednak mogą one załagodzić objawy zapalenia stawu lub innych dolegliwości, co znacznie poprawia komfort życia.
Leki na stawy na receptę – farmakoterapia u dzieci
Tak jak w przypadku dorosłych, w leczeniu najmłodszych pacjentów stosuje się wybrany lek na ból stawów z grupy niesteroidowych medykamentów przeciwzapalnych. Taki proceder następuje jeszcze przed rozpoznaniem, aby załagodzić dolegliwości bólowe. Czasem konieczne jest podanie antybiotyków, które przenikają do kości i stawów. Jeżeli natomiast dziecku zostanie postawiona diagnoza (np. MIZS), na krótko wdraża się terapię sterydami i doustnie lub dostawowo, a niekiedy nawet i dożylnie.
Leki na zapalenie stawów na receptę – jak wspomóc ich działanie?
Bóle stawowe, szczególnie te o nasilonym natężeniu, można zlikwidować tylko za pomocą farmakoterapii. Jednakże istnieją metody, które wspierają proces rekonwalescencji.
- Gorące lub zimne okłady.
- Ćwiczenia i zabiegi fizjoterapeutyczne,
- Kąpiele zdrowotne z dodatkiem ziół,
- Zmiana nawyków żywieniowych,
- Zmniejszenie masy ciała (w przypadku, gdy powodem bólu stawów jest otyłość).
FAQ:
- Jakie są przyczyny bólu stawów?
Istnieje bardzo wiele przyczyn bólów stawów. Można je podzielić na niezapalne (wywołane np. po intensywnej pracy fizycznej czy przez uraz mechaniczny) oraz zapalne, które związane są ze stanem zapalnym w tkankach stawu oraz okołostawowych.
- Co na bolące stawy sprawdzi się najlepiej?
Jest to kwestia indywidualna. Aby zapobiec bólowi stawów, najczęściej stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne, które uśmierzają przykre dolegliwości. Ponadto ich mechanizm działania łagodzi stan zapalny, dlatego też mogą je stosować pacjenci, u których występuje zapalenie stawów o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu.
- Leki na receptę na bóle stawów – czy są bezpieczne?
Większość medykamentów na ból stawów jest stosunkowo bezpieczna, niemniej jednak nie wolno ich nadużywać przez działania niepożądane, jakie mogą wystąpić po ich zażyciu. Najbardziej należy uważać na opioidy, ponieważ są one silnie uzależniające.