Cholesterol jest potrzebny naszemu organizmowi do prawidłowej pracy, ale już za wysoki jego poziom we krwi, a to dotyczy nawet 60% dorosłych Polaków, jest groźny – zwiększa ryzyko chorób układu krążenia, zawału serca i udaru mózgu. Jak obniżyć jego stężenie? Jakie leki na cholesterol na receptę zapisuję lekarze? A domowe sposoby? Sprawdź!
Jaki jest prawidłowy poziom cholesterolu?
Cholesterol jest związkiem zaliczanym do steroli, a te z kolei należą do lipidów, czyli substancji tłuszczowych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego. I większość z nas wie, że nadmiar cholesterolu szkodzi – słyszymy, że zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, że prowadzi do miażdżycy i może przyczynić się do wystąpienia zawału serca czy udaru mózgu. Jednak warto też wiedzieć, że cholesterol jest nam potrzebny, tylko w odpowiedniej ilości, bo jest składnikiem błon komórkowych i bierze udział w wytwarzaniu m.in. hormonów, kwasów żółciowych i witaminy D3. Dlatego do obniżania poziomu cholesterolu musimy mieć wskazania – potrzebujemy badań.
Stężenie cholesterolu we krwi oznacza się z pomocą lipidogramu, badania z krwi przedstawiającego stężenie poszczególnych rodzajów tłuszczów. A według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego wynik takiego lipidogramu w przypadku prawidłowego poziomu cholesterolu kształtuje się w ten sposób:
- stężenie cholesterolu całkowitego – poniżej 5 mmol/l, czyli <190 mg/dl,
- stężenie cholesterolu LDL – poniżej 3,0 mmol/, czyli <115 mg/dl,
- stężenie cholesterolu HDL – powyżej 1,2 mmol/l, czyli >45 mg/dl u kobiet i >1,0 mmol/l, czyli >40 mg/dl u mężczyzn,
- stężenie triglicerydów – poniżej 1,7 mmol/, czyli <150 mg/dl.
Cholesterol LDL (low density lipoprotein) to ten „zły cholesterol”, cholesterol HDL nazywany jest „dobrym”, bo w odpowiedniej ilości wręcz zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób układu krążeniowo-naczyniowego, a trójglicerydy budują tkankę tłuszczową i zapewniają organizmowi energię – są ważne, ale także nie w nadmiarze. Jeśli u człowieka stężenie poszczególnych omawianych frakcji przekracza normy, to mówimy o hiperlipidemii. Gdy podwyższony jest poziom cholesterolu LDL lub cholesterol całkowity, mamy do czynienia z hipercholesterolemią.
Osoby silniej obciążone ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych czy też cierpiące na chorobę niedokrwienną serca lub cukrzycę powinny dążyć do uzyskania jeszcze niższych stężeń cholesterolu całkowitego i LDL, odpowiednio do poniżej 4,5 mmol/l i 2,5 mmol/l. W tym przypadku bardzo istotne są działania z zakresu profilaktyki.
Jakie przyczyny ma wysokie stężenie cholesterolu?
Ze względu na podłoże wysokiego stężenia cholesterolu mówimy o:
- hipercholesterolemii pierwotnej, czyli defekcie jednego bądź wielu genów (to odpowiednio hipercholesterolemia rodzinna lub wielogenowa); na jej ujawnienie się wpływa natomiast często niewłaściwa dieta i tryb życia,
- hipercholesterolemii wtórnej, którą może spowodować stosowanie części leków – np. glikokortykosteroidów – lub występowanie niektórych chorób, np. niedoczynności tarczycy, chorób wątroby czy zespołu nerczycowego.
Wysoki poziom cholesterolu bardzo często jest wynikiem błędów żywieniowych i złego trybu życia, w tym zbyt małej aktywności fizycznej. Do błędów w diecie należy przede wszystkich wysokie spożycie tłuszczów nasyconych (potrawy smażone i wysokoprzetworzona żywność). Czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych są też nadwaga i otyłość, cukrzyca, nadużywanie alkoholu czy palenie papierosów.
Czym skutkuje podwyższony poziom cholesterolu? Jakie są jego objawy?
Szacuje się, że już nawet 60% dorosłych Polaków ma podwyższony cholesterol, lecz większość z nas nie jest świadoma występowania problemu, ponieważ wysoki poziom cholesterolu zazwyczaj nie daje charakterystycznych objawów. Te pierwsze najczęściej wynikają już z powikłań – miażdżycy tętnic szyjnych lub kończyn dolnych bądź choroby niedokrwiennej serca. Czasem w postaci rodzinnej schorzenia pojawiają się oznaki świadczące o nagromadzeniu się zbyt dużej ilości cholesterolu w tkankach, a są to przede wszystkim żółtaki – zmiany skórne w formie guzków, pojawiające się najczęściej na powiekach.
„Zły” cholesterol bywa więc nazywany cichym zabójcą – bez interwencji, czyli bez leczenia, obniżania jego poziomu, może powodować poważne schorzenia sercowo-naczyniowe, zagrażać zdrowiu i doprowadzić do przedwczesnej śmierci.
Kiedy trzeba sięgnąć po leki obniżające cholesterol?
Leki na obniżenie cholesterolu, zarówno te na receptę, jak i dostępne bez recepty lub suplementy diety musi ustalić lekarz. Specjalista zleca wykonanie lipidogramu i ewentualnie innych badań w kierunku chorób sercowo-naczyniowych, przeprowadza wywiad i analizuje stan zdrowia pacjenta. Po uzyskaniu wyników oraz zebraniu informacji decyduje, czy konieczne jest wdrożenie leczenia i w jakiej formie, czy też na początek wystarczy zmiana diety i trybu życia. Innymi słowy, lekarz:
- najpierw ocenia stan zdrowia pacjenta i ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych,
- w zależności od tego ryzyka wyznacza docelowy poziom cholesterolu, do którego należy dążyć,
- a w stosunku do skali wyzwania – ustalonego poziomu obniżenia cholesterolu, dobiera właściwe metody leczenia i postępowania.
Pacjenci, u których ryzyko chorób sercowo-naczyniowych nie jest wysokie (określa to współczynnik SCORE poniżej 5%), zwykle zaczynają terapię od niefarmakologicznych metod – wyeliminowania czynników ryzyka, zadbania o dietę i aktywność fizyczną. W przypadku osób, u których zagrożenie jest większe, z cukrzycą i chorobą niedokrwienną, nadciśnieniem tętniczym czy ze znacznie przekroczonym poziomem cholesterolu, stosuje się zarówno te metody, jak i leki na receptę na cholesterol.
Jakie są dostępne leki obniżające cholesterol na receptę?
Najczęściej stosowane leki na cholesterol na receptę to statyny. Hamują działanie enzymu, który odpowiada za wytwarzanie cholesterolu w wątrobie, zatem ta produkuje go mniej i dodatkowo lepiej wychwytuje ten „zły” cholesterol. Co więcej, statyny nie tylko zmniejszają stężenie cholesterolu, ale obniżają też ryzyko pęknięcia blaszki miażdżycowej, czyli zawału serca.
Statyny stosuje się więc przede wszystkim u osób ze zdiagnozowaną miażdżycą (oraz chorobami na jej tle), u osób o bardzo wysokim i trudnym do obniżenia (np. pomimo prawidłowej diety) poziomie cholesterolu oraz u pacjentów obciążonych znaczącym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.
Nie zawsze natomiast takie preparaty mogą być przyjmowane, dlatego są już również dostępne środki nowej generacji oraz leki na cholesterol bez statyn (na receptę).
Leki na cholesterol nowej generacji (na receptę)
Przeciwwskazaniami do stosowania statyn są m.in. choroby wątroby, jeśli w ich przebiegu dochodzi do znacznego przekroczenia normy granicznej aktywności enzymów wątrobowych, a także ciąża i karmienie piersią oraz nadwrażliwość na te substancje czynne. Leki na cholesterol bez statyn to żywice jonowymienne (np. Kolestypol), które wiążą kwasy żółciowe w jelitach, czyli hamują wchłanianie cholesterolu w przewodzie pokarmowym.
Tego typu preparaty mogą jednak jednocześnie hamować także wchłanianie innych substancji – leków, ale też np. witamin. W przypadku takich problemów lekarz może przepisać inhibitory wchłaniania cholesterolu, np. Ezetymib, który – tak jak żywice jonowymienne – hamuje wchłanianie cholesterolu, lecz zarazem nie zaburza przyswajania innych substancji. Najnowocześniejsze leki na cholesterol – nowej generacji – to inhibitory PCSK9, np. Ewolokumab, czyli terapia biologiczna.
Co jeszcze stosuje się na wysoki cholesterol? Leki na receptę to konieczność?
O tym, czy leki na cholesterol na receptę są już lub wciąż konieczne, zawsze decyduje lekarz na podstawie badań oraz analiz. Bardzo ważnym elementem każdej terapii jest odpowiednia dieta oraz aktywny tryb życia. Wspomagająco można zastosować dobry suplement diety, lecz po konsultacji z lekarzem. Tego typu suplementy diety, zawierające kwasy omega i sterole roślinne, czy preparaty ziołowe na bazie ostropestu plamistego, wyciągu z karczocha zwyczajnego lub babki płesznik wspierają obniżanie poziomu cholesterolu, jednak nie zawsze to wystarczy. A choć są to środki na cholesterol bez recepty, ogólnodostępne, powinniśmy najpierw zrobić badania i poradzić się lekarza – działanie na własną rękę niesie ryzyko.
Obniżyć poziom cholesterolu całkowitego i „złego” skutecznie pomaga również sama dieta – należy jednak zrezygnować ze smażonych potraw i zadbać o duży w niej udział warzyw, owoców, orzechów, nasion, ryb i olejów roślinnych.
FAQ:
- Kiedy konieczne są leki na cholesterol na receptę?
O konieczności wdrożenia leczenia farmakologicznego w celu obniżania poziomu cholesterolu decyduje lekarz. Zwykle dotyczy to bardzo wysokiego jego stężenia oraz zwiększonego ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.
- Jakie są dostępne leki na cholesterol bez statyn (na receptę)?
Najczęściej stosowane leki bez statyn na cholesterol to żywice jonowymienne (m.in. Kolestypol, Cholestyramina) i inhibitory wchłaniania cholesterolu takie jak Ezetymib. Cholesterol obniżają również leki nowej generacji, m.in. inhibitory PCSK9.
- Co powoduje wysoki poziom cholesterolu?
Na wysoki poziom cholesterolu wpływa wiele czynników, w tym zmiany genetyczne, choroby oraz niewłaściwa dieta, otyłość i niewielka aktywność fizyczna.
