Od 2017 roku tabletka dzień po ponownie może zostać wydana tylko za pośrednictwem recepty. Mimo zmiany przepisów, antykoncepcja awaryjna dalej jest chętnie stosowana, lecz czy jest ona bezpieczna? Jakie skutki uboczne mogą pojawić się po zażyciu takiego leku? Wyjaśniamy.
Jak działa tabletka dzień po i czym jest?
Tabletka dzień po jest doraźną metodą zapobiegania niechcianej ciąży po stosunku seksualnym bez zabezpieczenia lub wówczas, gdy zastosowana antykoncepcja mechaniczna lub farmakologiczna zawiodła. Należy pamiętać, że taka forma antykoncepcji nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, dlatego też warto zawsze dbać wraz z partnerem o mechaniczne zabezpieczenie podczas zbliżenia.
Na polskim rynku farmaceutycznym dostępne są dwa rodzaje antykoncepcji awaryjnej, które różnią się od siebie mechanizmem działania oraz skutecznością. Z tego też względu warto omówić funkcjonowanie substancji zawartych w tabletkach.
Octan uliprystalu
Lek z tym związkiem ma za zadanie opóźniać lub całkowicie hamować owulację (uwalnianie komórki jajowej z pęcherzyka Graafa), przez co plemniki nie mają możliwości, aby zapłodnić komórkę jajową. Ponadto zmienia on strukturę w błonie śluzowej macicy, powodując zahamowanie zagnieżdżenie się zarodka (implantacji).
Lewonorgestrel
Jego zasada działania jest nieco inna, niżeli tej pierwszej substancji. Również zmienia fizjologię endometrium, czyli błony śluzowej macicy, dzięki czemu szansa na zagnieżdżenie się zarodka jest bardzo niska. Podstawową różnicą jest fakt, że oprócz tego przekształca on także skład śluzu szyjkowego, który staje się lepki, uniemożliwiając sprawny ruch plemników i przedostanie się ich do komórki jajowej. Preparat ten hamuje owulacje, jeżeli jeszcze nie nastąpiła.
Kiedy zastosowanie antykoncepcji awaryjnej jest wskazane?
Jako że tabletka dzień po wydawana jest wyłącznie na receptę, to lekarz decyduje, kiedy przyjęcie antykoncepcji awaryjnej jest wskazane. Najczęściej są to takie okoliczności jak, m.in.:
- doświadczenie przemocy seksualnej,
- wypadnięcie wkładki domacicznej lub odklejenie plastra antykoncepcyjnego,
- pęknięcie prezerwatywy,
- niepoprawne przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych,
- odbycie niezabezpieczonego stosunku lub takiego, który miał miejsce w dni płodne, gdy stosowane są tzw. naturalne metody planowania rodziny.
Choć są to czynniki, które winny być rozpatrzone, to nie zawsze tak się dzieje. Niestety lekarz, niezależnie czy jest on internistą, czy też tym ze specjalizacją ginekologiczną, może odmówić przepisania leku. Powodem jest klauzula sumienia, która uregulowana została w Kodeksie Etyki Lekarskiej. Zgodnie z nią każda osoba powiązana ze służbą zdrowia ma prawo do powstrzymania się od postępowania, które jest niezgodne z jego sumieniem i nie zagraża życiu pacjenta. Co w takim razie zrobić, kiedy usłyszymy odmowę? Czytaj dalej, aby się dowiedzieć!
Tabletka dzień po – kto może wypisać receptę?
Receptę na tabletkę dzień po może wystawić nam lekarz o każdej specjalności, łącznie z POZ czy z nocnej/świątecznej opieki. Niemniej jednak, jak wspomnieliśmy wcześniej, nie każdy będzie chciał ją wypisać. Zdarzają się przypadki, że medycy powołują się na klauzulę sumienia, która zamyka nam drzwi do sprawnego skorzystania z antykoncepcji awaryjnej.
Tabletka dzień po – ile działa?
Specyfik z octanem uliprystalu wyróżnia się stosunkowo długim maksymalnym czasem zażycia, który wynosi do 120 godzin (5 dni) po zbliżeniu. Jednakże najlepiej spożyć go do 24 godzin, gdyż wówczas jego skuteczność ocenia się na około 98%. Antykoncepcję awaryjną z lewonorgestrelem należy natomiast przyjąć nie później niż do 72 godzin po stosunku. Zalecany czas to jednak również 24 godziny, gdyż wtedy jej efektywność wynosi 99%, co czyni go bardziej skutecznym niż tabletkę z octanem uliprystalu.
Tabletka po wchłania się całkowicie z przewodu pokarmowego około 4. godziny po zażyciu. Jej mechanizm działania rozpoczyna się od razu po tym czasie – oczywiście, jeśli nie doszło już do zapłodnienia. Skutki uboczne tabletki także odczuwalne są zazwyczaj po tym okresie i niektóre z nich mogą trwać od kilku godzin do kilku miesięcy.
Tabletka dzień po – skutki uboczne
Nawet jednorazowe przyjęcie tabletki dzień po wiąże się z pewnymi potencjalnymi konsekwencjami. Chociaż antykoncepcja awaryjna nie jest niebezpieczna dla zdrowia i życia, to po jej zastosowaniu trzeba się liczyć z ewentualnymi skutkami ubocznymi. O jakich implikacjach mowa?
- Nudności i wymioty – zazwyczaj występują kilka godzin po zażyciu tabletki i mogą utrzymywać się od 24 do 48 godzin, a w niektórych przypadkach ponad kilka dni (PAMIĘTAJ! Jeżeli w ciągu trzech godzin od skorzystania z leku pojawią się wymioty, dawkę należy ponowić).
- Bóle i zawroty głowy – nierzadko objawiają się w ciągu kilku godzin po zażyciu preparatu i zazwyczaj trwają od kilku godzin do kilku dni.
- Bóle brzucha – ze względu na to, że substancje zawarte w specyfikach rozkładają się w jelitach, niekiedy proces ten może wywołać dolegliwości bólowe przewodu pokarmowego, które w niektórych okolicznościach towarzyszą do kilku dni.
- Bóle i tkliwość piersi – jest to następstwo wysokiej dawki hormonów, które warunkują działanie tabletki.
- Wahania nastrojów oraz zmęczenie – odczuwanie skrajnych emocji w ciągu kilku godzin to bardzo częsty skutek uboczny, który także jest efektem dużej ilości hormonów.
- Zaburzenia miesiączkowania – o tym dokładniej w dalszej części artykułu.
Tabletka dzień po a okres – czy cykl się zmienia?
Celem zastosowania antykoncepcji awaryjnej jest uniknięcie niechcianej ciąży. Z tego też powodu wiele kobiet zaczyna się martwić, kiedy menstruacja się spóźnia. Nic dziwnego – w takiej sytuacji w głowie pojawiają się natrętne myśli, które niepokoją nas, że tabletka nie zadziałała. Warto jednak uspokoić się, ponieważ zdarzenie to przeważnie jest normalne. Tabletka dzień po wpływa na cały organizm kobiety, łącznie z hormonami żeńskimi, przez co niekiedy dochodzi do zaburzeń miesiączkowania. U niektórych pań mogą wystąpić krwawienia, a u innych zaś przedwczesna menstruacja. W dużej grupie osób są również kobiety, u których się ona nie pojawia.
Tutaj należy zaznaczyć, że nie zawsze antykoncepcja awaryjna jest głównym winowajcą takiego stanu rzeczy. W grę wchodzi również wzmożony stres, który spędza sen z powiek i tworzy chaos w gospodarce hormonalnej. Powoduje on bowiem zwiększenie stężenia kortyzolu we krwi oraz prolaktyny, która produkowana jest w przysadce mózgowej. Wynikiem tego są nieprawidłowości funkcjonowania osi podwzgórze-przysadka-jajnik, prowadzące do zaburzeń cyklów miesiączkowych, w tym zaniku menstruacji. Jeśli natomiast brak miesiączki jest bardzo długi, należy skonsultować się z ginekologiem i wykonać test ciążowy.
Ile kosztuje tabletka dzień po?
Cena antykoncepcji awaryjnej zależy od jej rodzaju. Koszt zazwyczaj waha się od 60 do 200 złotych, co uwarunkowane jest również apteką, do której się udamy. W większości przypadków to lek z octanem uliprystalu jest droższy niż ten z lewonorgestrelem. Wynika to z faktu, iż pierwszy związek charakteryzuje się dłuższym czasem zastosowania i zarazem jest podobnie skuteczny. Decydując się na zakup któregoś ze środków, należy wziąć pod uwagę jeszcze jeden podstawowy czynnik, a mianowicie konsultację.
Istnieje bowiem małe prawdopodobieństwo, że uda nam się w tak krótkim czasie umówić na wizytę w ramach publicznej opieki zdrowotnej. Konsultacja u lekarza, który pracuje prywatnie, daje większą szansę na szybkie nabycie tabletki i przyjęciu jej w odpowiednim momencie. Wówczas skuteczność antykoncepcji awaryjnej będzie znacznie większa, a nasza głowa spokojniejsza.
Czy tabletka dzień po jest bezpieczna? Przeciwskazania
Antykoncepcja awaryjna jest bezpieczna w większości przypadków, lecz pod jednym warunkiem – gdy jest ona stosowana sporadycznie oraz kiedy nie traktujemy jej jako stałej metody zabezpieczenia. Jeżeli jest ona przyjęta jednorazowo, skutki uboczne nam towarzyszą, aczkolwiek mają one charakter łagodny i przemijający. Jeśli natomiast wykorzystujemy ją zbyt często, może ona doprowadzić do ogromnego spustoszenia w organizmie. Cała gospodarka hormonalna zostaje zaburzona, a to z kolei nierzadko przyczynia się do przewlekłych problemów zdrowotnych – od pogorszenia samopoczucia, poprzez długotrwałe rozregulowanie cyklu miesiączkowego, aż do uszkodzeń przewodu pokarmowego.
Jakie przeciwskazania uniemożliwiają zażycie leku dzień po? Tabletka nie powinna zostać przyjęta w niektórych sytuacjach, do których zaliczamy, m.in.:
- karmienie piersią,
- ciąża,
- ostra porfiria,
- zaburzenia zakrzepowo-zatorowe (np. krwawienia z dróg rodnych),
- nowotwory hormonozależne,
- stosowanie stałej antykoncepcji hormonalnej,
- ostre i przewlekłe choroby wątroby,
- przyjmowanie leków zawierających progestagen,
- przyjmowanie leków z induktorami CYP3A4,
- długotrwałe przyjmowanie rytonawiru,
- przyjmowanie inhibitorów CYP3A4,
- astma,
- nietolerancja galaktozy,
- pierwotny niedobór laktazy,
- zespół złego wchłaniania glukozy i galaktozy.
Oczywiście, wyżej wymienione czynniki różnią się w zależności od wybranego przez nas rodzaju antykoncepcji. Zdecydowanie mniej przeciwwskazań posiada medykament z lewonorgestrelem, niemniej mimo to, zawsze należy skonsultować je ze specjalistą.
Tabletka dzień po – recepta
Przychodzimy z odpowiedzią na pytanie, jak uniknąć sytuacji powołania się lekarza na klauzulę sumienia. Dobrym rozwiązaniem, z którego pacjentki chętnie korzystają, jest teleporada. Choć faktycznie trzeba dokonać za nią płatności, to jest ona znacznie tańsza niż wizyta w przychodni prywatnej. Koszt takiej konsultacji to zazwyczaj około 60-70 złotych, a konsultacja w niepublicznej placówce medycznej waha się od 150 do 250 złotych. Co najważniejsze, dokumentację w formie elektronicznej pacjent otrzymuje bardzo szybko, gdyż do maksymalnie kilku godzin, nawet w dni wolne od pracy – a pamiętajmy, że to właśnie czas w przypadku tych leków odgrywa kluczową rolę, warunkując ich skuteczność.
FAQ:
- Jakie substancje posiada w sobie tabletka dzień po?
Rodzaje antykoncepcji awaryjnej dzieli się w zależności od związków zawartych w tabletce. Pierwszą z nich jest octan uliprystalu, którego skuteczność ocenia się na około 98%. Druga natomiast to lewonorgestrel, którego efektywność to ok. 99%.
- Tabletka dzień po – do kiedy można wziąć?
Jest to uwarunkowane związkiem, który mamy zamiar przyjąć. Octan uliprystalu można zastosować do 120 godzin (5 dni) po zbliżeniu, lewonorgestrel zaś najpóźniej do 72 godzin po odbyciu stosunku. Jednakże oba te medykamenty najlepiej wykorzystać do 24 godzin, ponieważ wtedy ich skuteczność jest największa.
- Jak działa antykoncepcja awaryjna?
Tabletka dzień po ma za zadanie uchronić nas przed niechcianą ciążą, której prawdopodobieństwo jest spore przez pewne czynniki, takie jak np. gdy inne metody antykoncepcji zawiodły. Jej mechanizm działania opiera się na m.in. zahamowaniu owulacji czy zwiększeniu lepkości śluzu szyjkowego.