Półpasiec jest wirusową i ostrą chorobą zakaźną spowodowaną zakażeniem patogenem Varicella-zoster (VZV), który należy do rodziny Herpesviridae. Występuje ona u każdego, kto przebył ospę wietrzną, gdyż wirus ten dalej pozostaje w organizmie, lecz w postaci utajonej. Według najnowszych danych pochodzących ze Stanów Zjednoczonych, u prawie co trzeciej osoby dojdzie w ciągu ich życia do rozwoju tego schorzenia. Jak wygląda półpasiec, jakie objawy mu towarzyszą i jak przebiega leczenie? Odpowiadamy!
Półpasiec – przyczyny
Przyczyny półpaśca są jednoznaczne. Występuje on bowiem u każdego pacjenta, który chociaż raz w swoim życiu przebył ospę wietrzną przez naturalną infekcję, a w rzadszych przypadkach na skutek szczepienia przeciw wirusowi, który wywołuje tę chorobę. Wynika to z faktu, iż patogen ten zostaje w ludzkim ciele do końca życia w formie utajonej. Na półpasiec narażone są najbardziej osoby starsze, ponieważ cała populacja polska po 40. roku życia przebyła ospę wietrzną.
Czynnikami rozwojowymi prowadzącymi do pojawienia się tego schorzenia są, m.in.:
- wiek – ryzyko gwałtownie wzrasta u ludzi, którzy ukończyli 50 lat, a u tych po 85 roku życia wynosi ono około 50%;
- obniżenie odporności typu komórkowego, np. nowotwory, w tym białaczki i chłoniaki oraz zakażenie ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV);
- przebyty przeszczep szpiku kostnego oraz przeszczep narządów, takich jak serca, wątroba, nerki i płuca;
- leczenie immunosupresyjne,
- leczenie nowotworów za pomocą radioterapii lub chemioterapii.
Ogólne objawy półpaśca u dorosłych
Jak wyglądają objawy półpaśca u dorosłego człowieka? U większości pacjentów są one dość charakterystyczne. Przypadłość ta manifestuje się bolesną lub swędzącą wysypką, która pojawia się tylko po jednej stronie i przeważnie nie przekracza linii środkowej ciała. Stąd też jego nazwa – „pół-pasiec”. Wykwity zajmują jeden obszar dermatomu (są to okolice skóry, będące unerwione przez jeden bądź pojedynczy nerw rdzeniowy) lub sąsiednich.
Na jakie rodzaje dzieli się półpasiec?
Objawy, leczenie oraz potencjalne powikłania związane z tym schorzeniem uzależnione są od jego od jego rodzaju. Jakie klasyfikacje zatem wyróżnia się wśród półpaśca?
Półpasiec oczny
Wirus atakuje gałązki nerwu trójdzielnego, który jest największym nerwem czaszkowym. Wówczas wykwity mogą pojawiać się w obrębie oczu, powiek oraz czoła. Zdarza się, że niektórzy pacjenci doświadczają również wysypki na rogówce oka, co w skrajnych przypadkach może powodować nie tylko dolegliwości bólowe, ale i jednostronną utratę wzroku.
Półpasiec uszny
Patogen zajmuje okolice ucha i dlatego też tam dzieje się przebieg choroby. Zmiany charakterystyczne dla półpaśca pojawiają się rejonach małżowiny usznej i zewnętrznego przewodu słuchowego, lecz nie tylko. Niekiedy wirus może zając błonę bębenkową, co wiąże się z ryzykiem jednostronnej utraty słuchu. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest uszkodzenie nerwu przedsionkowo-ślimakowego. Co więcej, półpasiec może zaatakować także nerw twarzowy, gdyż znajduje się on w niewielkiej odległości od tego wcześniej wspomnianego. To zaś w konsekwencji nierzadko przyczynia się do utraty smaku, a najgorszym scenariuszu patogen ten powoduje porażenie nerwu twarzowego i mięśni mimicznych.
Półpasiec zgorzelinowy
Przy tej odmianie dochodzi do rozpadania się zmian skórnych, które następnie przekształcają się w owrzodzenia.
Półpasiec rozsiany (uogólniony)
U niektórych pacjentów półpasiec objawia się w postaci rozsianej i wtedy wykwity obejmują więcej niż dwa dermatomy. Diagnozuje się go bardzo sporadycznie u osób, które mają osłabiony układ odpornościowy.
Półpasiec krwotoczny
Jest to wariant choroby, który zwiastuje się poprzez wylewy do skóry.
Czy półpasiec jest zaraźliwy?
Półpasiec jest chorobą zakaźną, jednakże jego zakaźność jest znacznie mniejsza niż w przypadku ospy wietrznej, dlatego też ryzyko jest stosunkowo niskie. Pacjent z aktywnym patogenem może przenosić go na inne osoby podatne są na infekcje VZV, czyli takie, które nigdy wcześniej nie chorowały na ospę wietrzną. Warto wiedzieć, że wówczas nie rozwija się od razu półpasiec, lecz przypadłość za niego odpowiedzialna. Wirus półpaśca rozprzestrzenia się poprzez bezpośredni kontakt z płynem występującym w pęcherzykach półpaścowych. Z tego też względu krótkotrwałe i przypadkowe zetknięcie z chorą osobą jest niemalże w pełni bezpieczne.
Półpasiec – jak leczyć?
Leczenie półpaśca nie jest wcale takie proste. W Polsce bowiem nie obowiązują przepisy, które regulowałyby przebieg skutecznej terapii. Zwykle wykorzystuje się medykamenty przeciwwirusowe, gdyż ich stosowanie zatem łagodzi przebieg choroby oraz jej symptomy. Co ciekawe, leczenie przeciwwirusowe odbywa się głównie w cięższych przypadkach, kiedy to schorzenie dotyka osób w podeszłym wieku bądź z obniżoną odpornością. Zaleca się tę metodę terapii także pacjentom, którzy cierpią na oczną odmianę półpaśca. Nie udowodniono jednak, aby zapobiegała ona jednemu z powikłań, które związane jest z infekcją, a mianowicie mowa o neuralgii popółpaścowej.
Drugą grupą środków są maści rozgrzewające, okłady oraz przeciwbólowe leki na półpasiec, które mają za zadanie uśmierzyć dolegliwości bólowe – a te pojawiają się bardzo często. Czasem używa się też medykamentów przeciwhistaminowych, aby zminimalizować świąd towarzyszący wykwitom.
Półpasiec – jakie leki przeciwwirusowe są stosowane?
Najczęściej w terapii wykorzystuje preparaty z substancją o nazwie acyklowir. Są one dostępne w różnych postaciach, m.in. tabletek, zawiesin doustnych, kremów, maści do oczu oraz żeli. Jak długo brać tego typu specyfiki? Jest to uwarunkowane zaawansowaniem oraz rodzajem choroby i zawsze powinien decydować o tym lekarz. Ze względu na ich charakter są one dostępne na receptę, dlatego też wizyta u specjalisty jest konieczna. Można również zdecydować się na teleporadę w której lekarz może wystawić e-recpeta. Takie rozwiązanie jest znacznym udogodnieniem, zwłaszcza jeżeli przyjmowany przez nas lek się skończy. Przerwanie farmakoterapii bowiem wiąże się z obniżeniem jej skuteczności.
Jakie leki na półpasiec o działaniu przeciwbólowym?
Dolegliwości bólowe są zwykle nieodłączną częścią choroby, jaką jest półpasiec. Leki na receptę o działaniu przeciwbólowym są zatem obowiązkowym wyposażeniem apteczek pacjentów. Medykamentem pierwszego rzutu jest zazwyczaj paracetamol, czasem w połączeniu z kodeiną. Zdarza się jednak, że substancja ta nie przynosi zadowalających korzyści. W takiej okoliczności pomocne może okazać się zastosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), lecz nie jest to preferowana metoda, ponieważ cechuje się niską skutecznością.
Jak leczyć półpasiec za pomocą innych środków? Tutaj w grę wchodzą specyfiki drugiego rzutu, do których należą analgetyki opioidowe w postaci np. tramadolu. Innym rozwiązaniem wyróżniającym się wysoką efektywnością są plastry przeciwbólowe z lidokainą, fentanylem i buprenorfiną. Należy jednak pamiętać, że opioidy są silnie uzależniające, dlatego też farmakoterapia z ich użyciem powinna przebiegać pod ścisłą kontrolą lekarza. W niektórych przypadkach ból niestety jest na tyle silny, że przyjmowanie wyrobów z tymi związkami staje się koniecznością.
Leczenie półpaśca u dzieci – czy najmłodsi też mogą zachorować?
Dzieci, choć w mniejszym stopniu, także narażone są na zakażenie półpaścem. Mimo że takie incydenty mają miejsce bardzo rzadko, to niestety się zdarzają, najczęściej po wyleczeniu ospy wietrznej, kiedy to wirus pozostaje w stanie uśpienia, a maluch cierpi na obniżenie odporności. Ponadto taka sytuacja może się zdarzyć wtedy, gdy matka w ciąży borykała się z infekcją tejże ospy. Przebieg półpaśca u dzieci jest kwestią indywidualną, lecz zazwyczaj najpierw pojawia się gorączka i ból głowy, a młody pacjent może odczuwać mrowienie, swędzenie oraz pieczenie skóry. Następnie na skórze uwidaczniają się charakterystyczne wykwity, ulokowane po jednej stronie ciała.
Jak leczyć półpasiec? Objawy u dorosłych, jak i u maluchów są bardzo podobne, w związku z czym terapia odbywa się na niemalże tych samych zasadach. Dziecku podawane są leki przeciwwirusowe z acyklowirem oraz przeciwbólowe.
Do jakich powikłań może doprowadzić półpasiec? – objawy
U dorosłych leczenie nie wyklucza ryzyka rozwinięcia się potencjalnych powikłań. To samo oczywiście tyczy się dzieci, lecz w mniejszym stopniu, ze względu na fakt, iż ich układ odpornościowy jest bardziej sprawny niżeli osób w podeszłym wieku. Do skutków tego schorzenia zaliczamy, m.in.:
- permanentne zaburzenia słuchu,
- zaburzenia równowagi,
- pogorszenie ostrości widzenia,
- porażenie mięśni mimicznych,
- bakteryjne zakażenia wykwitów,
- jednostronna utrata wzroku.
Jednym z poważniejszych i najczęstszych następstw półpaśca jest neuralgia popółpaścowa, czyli nerwoból postherpetyczny. Jego główną oznaką jest utrzymywanie się przewlekłego, ostrego uczucia bólu, swędzenia i drętwienia w okolicach wysypki. Symptomy te mogą trwać nawet przez kilka lat po ustąpieniu zmian skórnych. W dodatku w tych miejscach może pojawiać się nadwrażliwość na lekki dotyk, np. wywołany kontaktem z odzieżą.
FAQ:
- Jak diagnozuje się półpasiec?
Postępowanie w związku z półpaścem przeprowadza lekarz rodzinny lub dermatolog i przeważnie wystarczy mu badanie fizykalne, aby postawić diagnozę. Wynika to ze specyfiki tego schorzenia, rzadko kiedy bowiem zmiany obecne są tylko po jednej stronie ciała. Może on też przeprowadzić badanie specyficznych przeciwciał igM skierowanych przeciwko wirusowi ospy wietrznej i półpaśca.
- Półpasiec – jak wygląda leczenie?
Półpasiec to wirusowa choroba zakaźna, która manifestuje się poprzez m.in. objawy bólowe, dlatego jej terapia opiera się na dwóch sposobach, a mianowicie medykamentach przeciwwirusowych oraz przeciwbólowych. Warto skorzystać także z innych metod, np. zmiany nawyków żywieniowych, gdyż może to wspomóc nas organizm w walce z patogenem.
- Czy półpasiec jest wyleczalny?
Leki hamujące aktywność wirusa są w stanie załagodzić przebieg zakażenia. Patogen nie zostaje jednak usunięty z organizmu, a przechodzi ponownie w stan uśpienia. Wówczas znikają zarówno zmiany skórne, jak i towarzyszące im dolegliwości.